مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ و نحوه محاسبه

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده (مخفف مالیات بر ارزش افزوده، به انگلیسی Value Added Tax یا VAT) یکی از مهمترین مالیات‌ها در کشورهای جهان است که به شیوه‌های مختلف در سطح جهان به صورت عمومی و تجاری به کار می‌رود. مالیات بر ارزش افزوده جزء مالیات‌های غیر مستقیم به شمار می‌رود، به این معنی که دولت با اجرای آن، نه به صورت مستقیم از مالکان دارایی‌ها و درآمدهایشان، بلکه به صورت غیرمستقیم، از طریق افزایش هزینه‌های تولید و خدمات، از طبقات مختلف جامعه، مالیات دریافت می‌کند.

در ایران نیز، مالیات بر ارزش افزوده، به عنوان یکی از مهمترین منابع تأمین بودجه، به دلیل استفاده‌ی گسترده از آن در سیستم مالیاتی، به عنوان یکی از مالیات‌های تجاری و غیرمستقیم، نقش مهمی را در اقتصاد کشور دارد.

اصول و قوانین مالیات بر ارزش افزوده در ایران

طبق قانون مالیاتی ایران، افراد حقوقی و حقیقی از جمله تولیدکنندگان، واردکنندگان، خدمات‌دهندگان و فروشندگان، مکلف به پرداخت مالیات هستند. بر اساس این قانون، مبلغ مالیات  بر اساس مبلغ ارزش افزوده در زنجیره تولید یا تأمین خدمات، با در نظر گرفتن شرایط خاص مانند تخفیف‌ها، به عنوان مبلغ محاسبه می‌شود.

این مالیات، از طریق سازمان امور مالیاتی کشور، پرداخت می‌شود و وظیفه جمع‌آوری آن بر عهده این سازمان است. افراد حقوقی و حقیقی نیز موظف به صدور فاکتورهای معتبر و کسب و کارهای رسمی، برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

مالیات ارزش افزوده تولیدی

 مالیاتی است که بر فروش هر کالای تولیدی و همچنین سرمایه‌ای، بر اساس ارزش افزوده در هر مرحله اعمال می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده مصرفی

تمام مخارج سرمایه‌گذاری ناخالص مالیات در این حوزه مشمول محاسبه قرار می‌گیرد. بدین ترتیب، با توجه به این که این نوع مالیات براساس کالاها و خدمات مصرفی است، هزینه های سرمایه‌گذاری درآمدهای تحت مالیات را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مالیات ارزش افزوده درآمد

مالیات بر ارزش افزوده درآمد به معنی مالیات بر فروش خالص کالاهاست و با کسر هزینه استهلاک، ارزش افزوده از نوع درآمد به سرمایه‌گذاری خالص تعلق می‌گیرد.

مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟

نرخ عادی مالیات ارزش افزوده ۹ درصد می باشد و برای بسیاری از کالاها و خدمات اعمال می شود،اما برخی کالاها و خدمات همچون محصولات غذایی، دارو، کتاب و مجلات، مسکن، برق و گاز و … با نرخ ویژه مالیات بر ارزش افزوده ۰ درصد بهره مند هستند، لازم به ذکر است که در صورت تغییر در قوانین مالیاتی، نرخ مالیات بر ارزش افزوده نیز ممکن است تغییر کند.

چه کالاهایی معاف یا مشمول این قانون جدید مالیاتی هستند؟

درباره قانون جدید مالیاتی، معاون درآمد‌های سازمان امور مالیاتی اظهار داشته که این قانون حمایت از سبد مصرفی خانوار را به عنوان پایه اصلی معافیت‌ها در نظر گرفته است. برای این منظور، بعضی از خدمات درمانی مثل بیمه‌های عمر، زندگی و درمان نیز در لیست معافیت‌های این قانون قرار گرفتند. همچنین، با اخذ مجوز از مراجع ذی‌صلاح، خدمات ورزشی و آب مصرفی محصولات کشاورزی مشمول معافیت شدند. هتل‌های ۳ ستاره و پایین‌تر و مهمانپذیر‌ها نیز از این مالیات معاف شدند.

به علاوه، در این قانون، قند و شکر که پیش‌تر مشمول معافیت بودند، از آن‌ها مشمول مالیات ارزش افزوده شده اند. همچنین، برخی کالا‌های وارداتی که مشمول مالیات ارزش افزوده شده‌اند، در زمان عرضه مشمول مالیات نخواهند بود.

در قانون جدید مالیات ارزش افزوده، اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در آن‌ها از پرداخت این مالیات معاف می‌شود، اما اُجرت ساخت، سود و کارمزد مشمول ۹‌درصد مالیات ارزش افزوده خواهد بود و از تاریخ ۱۳ دی، فقط این موارد مشمول هستند.

همچنین، با اجرای قانون جدید، خدمات هوایی نیز مشمول مالیات می‌شوند و عوارض ۵ درصدی شرکت‌های هواپیمایی حذف شده و جایگزین آن، ۹‌درصد مالیات ارزش افزوده شده است که منجر به افزایش قیمت بلیط هواپیما شده است.

در نهایت، گمرگ ایران در بخشنامه جدیدی اعلام کرد که نرخ مالیات ارزش افزوده واردات انواع دانه‌های روغنی (سویا، گلرنگ و کلزا) و روغن خام (سویا، آفتابگردان، کلزا و روغن پالم) از ۹ درصد به ۱ درصد کاهش یافته است.