فهرست مطلب
اساس کار حسابداران بر پایه قبول اصول و موازینی است که این اصول خود بر مبنای پذیرش مفاهیم بنیانی شکل گرفته که توسط مجامع حرفه ای حسابداری مطرح و از طرف حسابداران مورد قبول قرار گرفته است.
آشنا شدن با این مفاهیم برای مدیران به منزله آشنا شدن با زیربنای فکری کار حسابداران و در حقیقت درک محدودیت ها و ظوابطی است که در جریان امور حسابداری وجود داشته و بر نحوه تهیه گزارش های مالی و حسابداری تاثیر می گذارند. به عقیده بعضی از تئوریسین های حسابداری، مفاهیم مورد قبول فعلی جوابگوی نیازهای کنونی نیست و باید تغییر کند ولی تا هنگامیکه این مفاهیم مقبولیت عام دارد و از طرف مجامع حسابداری مورد قبول است، اساس کار حسابداران خواهد بود و بنابراین باید فرا گرفته شود.
حسابداری فقط با اطلاعاتی که بتوان آن ها را با یک واحد اندازه گیری پولی بیان کرد، سر و کار دارد. پذیرش این مفهوم اساسی به حسابداران این امکان را می دهد که وقایع و اقلام غیر هم جنس را بر مبنای مشترکی تبدیل کرده، آن ها را با یکدیگر جمع و تفریق، مقایسه و تجزیه و تحلیل کنند.
علیرغم مزیت مذکور، مفهوم «واحد اندازه گیری بر حسب پول» محدودیت های زیادی نیز بر کار حسابداران تحمیل کرده است که مهم ترین آنها عدم امکان ثبت و گزارش وقایعی است که قابل سنجش به پول نیستند ولی اثرات مهمی بر سودآوری و وضعیت مالی موسسه دارند. مثلا فضای سازمانی، توانایی مدیران، مهارت کارکنان از جمله واقعیت هایی غیر قابل ثبت در حسابداری می باشند.
مشکل دیگر این مفهوم، ثابت فرض کردن ارزش پول در طول زمان است در حالیکه می دانیم قدرت خرید پول در طی زمان تغییر می کند و جمع و تفریق ارقامی که در زمان های مختلف در دفاتر حسابداری ثبت شده اند از این نظر خالی از اشکال نیست.
از نظر حسابداری هر موسسه دارای شخصیت و وجود جدا از صاحب یا صاحبان خود است. اطلاعاتی که در حسابداری ثبت و گزارش می شود، همیشه مربوط به شخصیت موسسه است و معاملات شخصی صاحبان آن، در دفاتر موسسه منعکس نمی شود. پذیرفتن این مفهوم ایجاب می کند که برای صاحبان موسسه نیز مانند هر طلبکار یا بدهکار دیگری، در دفاتر موسسه، حساب مشخصی ایجاد شود و واریزها و یا برداشت های آنان، در این حساب ها ثبت شود.
بر طبق این مفهوم، فرض می شود که فعالیت یک موسسه برای مدت نامحدودی ادامه خواهد یافت. در نتیجه، همیشه در ثبت وقایع مالی و تهیه گزارش های حسابداری فرض می شود که برای موسسه دوره های مالی بعد نیز وجود خواهد داشت. اگر حسابداری موسسه دلایل و شواهد کافی برای توقف و انحلال واحد تجاری داشته باشد، منابع واحد تجاری را بر اساس ارزش های جاری اندازه گیری و گزارش خواهد کرد.
در حسابداری، کلیه دارائیهای موسسه بر مبنای قیمت مبادله یعنی بهای تمام شده در حساب ها ثبت می شود.
به این قیمت مبادله « بهای تمام شده تاریخی » نیز اطلاق می شود. مبالغ ثبت شده با تغییر ارزش دارائیها تغییر نمی یابد. یعنی قیمت دارائیها در بازار در دفاتر موسسه منعکس نمی شود.
علیرغم انتقاداتی که بر این مفهوم وارد شده است، هنوز بهای تمام شده به عنوان مبنای قیمت و گزارش دارائیها توسط حسابداران مقبولیت دارد و دلیل عمده آن عینی بودن و عملی بودن این ضابطه در ارزش گذاری دارائیها است.
هر روش دیگری که به جای بهای تمام شده اتخاذ شود، اطلاعات حسابداری را در مورد دارائیها مشمول قضاوتهای شخصی و برآوردهای غیر مستند خواهد کرد، البته انجمن های حرفه ای حسابداری به اعضا خود توصیه کرده اند که در شرایط حاد تورمی ارزش جاری دارائیها را با استفاده از یکی از روشهای حسابداری تورمی محاسبه کرده و گزارش کنند.